Kultura

»Kalendarz Śląski 2025«: z Cieszyna w świat | 28.11.2024

Rok 2025 zbliża się wielkimi krokami. Świadectwem tego jest „Kalendarz Śląski 2025” wydany przez Zarząd Główny Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego pod redakcją Mariana Siedlaczka.

Ten tekst przeczytasz za 4 min. 15 s

Okładka nowego „Kalendarza Śląskiego”. Fot. Beata Schönwald

To, co zauważa się od razu, biorąc kalendarz do ręki, to jego objętość. Świadczy ona o tym, że na Śląsku Cieszyńskim, ściślej zaś na Zaolziu – bo stąd pochodzi większość autorów – wciąż jeszcze ma kto i co pisać oraz chce to robić. Publikacja liczy 240 stron. Te pierwsze, to kartki z kalendarza, ułożone miesiąc po miesiącu i zilustrowane dwunastoma pracami plastycznymi uczniów Polskiego Gimnazjum im. J. Słowackiego w Czeskim Cieszynie. Powstały one w ramach szkolnego projektu wystaw plastycznych pn. „Przenikanie”, realizowanego od 2006 roku. Te opublikowane w najnowszym „Kalendarzu Śląskim” pochodzą z lat 2022-2024. Kolejnym plastycznym przerywnikiem publicystyczno-literackiej treści tego wydawnictwa są typografiki ręcznie wykonane przez Ewę Ryłko. Pełnią one dwojaką funkcję – graficzną i poetycką. Ich autorka dziewięcioma rodzajami pisma przepisała wiersze zaolziańskich poetów, takich jak Aniela Kupiec, Adama Wawrosz, ale też Marta Bocek czy Ewa Furtek.

„Kalendarz Śląski 2025” otwierają zatem uczniowie gimnazjum razem ze swoim nauczycielem języka polskiego i plastyki Władysławem Kubieniem. Zamykają go zaś ich nieco starsi koledzy, którzy wyfrunęli z paroma wyjątkami z tego samego gniazda. Studenci i absolwenci uczelni w dawnej Czechosłowacji, RC i Polsce opowiadają w tym materiale o miastach swoich studiów. Tych miejsc jest dziewięć.

Marian Siedlaczek zapowiada we wstępie publikację pełną „ciekawostek związanych z historią i z ludźmi, którzy tę historię współtworzyli”. Pierwszą taką osobistością, na którą czytelnik natknie się w kalendarzu, jest zmarły w maju ub. roku zaolziański działacz kulturalno-społeczny Tadeusz Wantuła. Nietuzinkowe postacie w roli głównej pojawiają się również w innych przyczynkach. Są nimi Paweł Lipa, gospodarz z Sibicy, działacz społeczny i przedsiębiorca, o którym pisze Stanisław Kołek, czy polscy konsulowie, których poczet, począwszy od 1920 roku do normalizacyjnych lat 70. ub. wieku, przedstawia Krzysztof Nowak. Historie konkretnych ludzi, „panów z fotografii”, wykonanej w 1939 roku w Cieszynie z okazji 30-lecia założenia Kasy Spółdzielczej w Żywocicach, zostały opowiedziane też przez Otylię Tobołę w odniesieniu do żywocickiego mordu z 6 sierpnia 1944 roku. Z tematem tym współgra i sąsiaduje zarazem artykuł Grzegorza Gąsiora dotyczący czeskiego życia narodowego w tej wiosce, w którego krzewieniu wiodła prym Slezská matice osvěty lidové pro Těšínsko a Hlučínsko. No i wreszcie przyczynkiem, który również skupia się na jednym „bohaterze”, jest materiał o Ferdynandzie Szelecseny, błędowickim pastorze o „dzikim temperamencie” z końca XVIII wieku.

Tematy najnowszego kalendarza osadzone są głównie w samym centrum Śląska Cieszyńskiego. Mowa jest w nich kolejno o reklamie cieszyńskiej sprzed stu lat, współczesnym krajobrazie językowym Cieszyna i Czeskiego Cieszyna, planach regulacyjnych lewobrzeżnych przedmieść Cieszyna sprzed 1920 roku czy cieszyńskim bractwie winiarzy założonym pod koniec XVI wieku. Prócz wspominanej wcześniej Sibicy i Żywocic pojawiają się w „Kalendarzu Śląskim 2025” również Baginiec z tematem dawnej polskiej szkoły, której obiektu nie udało się uratować, Frydek z kościołem św. Jodoka, który chronił miasto przed „czarną śmiercią” i gdzie jeszcze dziś kapłan celebruje mszę św. „tyłem do ludzi”, i wreszcie Brenna z okalającymi ją szczytami Beskidów oraz Koniaków z jej znaną na cały świat koronką.

Wywiad z koronczarką jest tekstem, którym kalendarz żegna Śląsk Cieszyński, by podjąć temat Starego Kontynentu jako całości w sensie analizy hymnów europejskich przeprowadzonej przez Adama Miklasza, a potem przenieść się na kontynent odkryty przez Krzysztofa Kolumba. O swojej wyprawie do Peru pisze obszernie Renata Bilan, ilustrując swój artykuł bogatym materiałem fotograficznym.

Powrót do przeglądu